Van inwonersparticipatie naar overheidsparticipatie; samenwerken voor een duurzame toekomst

Nederland moet in 2050 klimaatneutraal zijn om de gevolgen van klimaatverandering beheersbaar te houden. Om klaar te zijn voor de toekomst: FutureProof! Gemeenten spelen hier een belangrijke rol in. Op regionaal niveau met de Regionale Energiestrategie (RES) en op lokaal niveau met de Transitievisie Warmte. Maar dat kunnen zij niet alleen, hier is de omgeving voor nodig. Inwoners, verenigingen, ondernemers, bedrijven en organisaties.

2050 klinkt ver weg, maar het is duidelijk dat er flink wat stappen genomen moeten worden. Hoe organiseer je dit? Hoe zorg je ervoor dat je de kennis, kunde en de creativiteit van inwoners benut, juist op het moment dat plannen nog niet concreet zijn?

Tijdens klassieke bijeenkomsten en participatietrajecten in de fase van beleidsontwikkeling zijn het vaak de eerste twee groepen, de actiegroepen en initiatiefnemers, die goed vertegenwoordigd zijn; de groepen die zich uitspreken. Zij denken mee met het grotere plaatje, omdat het thema aanspreekt. Denk aan duurzaamheid, bereikbaarheid en veiligheid.

Dat is zonde, want dit geeft geen volledig beeld van wat mensen in hun eigen buurt belangrijk vinden en nodig hebben. En juist dat is nodig voor het verkrijgen van breed draagvlak voor plannen die van invloed zijn op de omgeving. Want op het moment dat er een bewonersbrief op de mat ligt met de aankondiging dat de wijk op de schop gaat voor de aanleg van een warmtenet (duurzaamheid), in de straat een bushalte wordt geplaatst (bereikbaarheid), of cameratoezicht in de wijk komt (veiligheid), is dit ook het moment dat het stille midden er wél wat van gaat vinden.

Vaak wordt dan teruggegrepen op het feit dat inspraak mogelijk was: in de fase van beleidsontwikkeling, toen plannen nog niet concreet waren. Maar dit is ook een fase die een grote groep mensen aan zich voorbij laat gaan. Juist omdat er nog niets concreet is en het voor hen niet altijd duidelijk is wat participatie in deze fase oplevert. Hoe ga je hier als gemeente mee om bij grote opgaven, zoals de energietransitie? Hoe zorg je ervoor dat je het ‘stille midden’ al in een vroeg stadium betrekt? Hoe zorg je ervoor dat je als gemeente meedoet met de samenleving in plaats van andersom?

Samen aan de slag

• Organiseer een laagdrempelig startmoment in de wijk, bijvoorbeeld met een
  inspiratiemarkt waar mensen elkaar op een laagdrempelige manier kunnen ontmoeten en in gesprek kunnen gaan. Dat is ook het moment om ambassadeurs in de wijk te werven. Zorg dat de invulling, de locatie en het moment aansluiten bij de inwoners.
• Blijf persoonlijk in contact met de inwoners in de wijk. Bijvoorbeeld door na de bijeenkomst huis-aan-huis een persoonlijke bedankkaart te sturen waarin je terugblikt op de bijeenkomst, aangeeft hoe we verder gaan en vooral ook hoe je zelf mee kunt doen.
• Stel een werkgroep op met inwoners die de wijk vertegenwoordigen. Wees helder wat het doel van de werkgroep is. Maak deelname laagdrempelig en benadruk dat je geen expert hoeft te zijn om mee te doen.
• Geef de werkgroep een actieve rol in het proces. Bijvoorbeeld door hen zelf een uitvraag te laten doen voor onderzoek en het bestuur en de organisatie te adviseren.
• Geef inwoners een rol in communicatie. Bijvoorbeeld met een gezamenlijke wijkkrant over de ontwikkelingen rond dit traject, van en voor inwoners.
• Help inwoners om elkaar te inspireren en faciliteer hen in wat zij hiervoor nodig hebben. Stel bijvoorbeeld budget beschikbaar voor een bijeenkomst die bewoners zelf organiseren.
• Wees zichtbaar aanwezig in de wijk het liefst op een centraal punt zoals een buurthuis.
• Sluit aan bij bestaande (informele) netwerken in de wijk. Verdiep je in hoe de wijk georganiseerd is, of er bewonersinitiatieven zijn, hoe de contacten zijn en welke verenigingen actief zijn.